त्रिभुवन विश्वविद्यालय मानविकी व सामाजिक शास्त्र संकाय अन्तर्गतया नेपालभाषा केन्द्रीय विभागय् नेपालभाषाया स्नातकोत्तर तगिं ब्वंकेगु यानावयाच्वंगु दु । यल महानगरपालिकाय् दुगु पाटन संयुक्त क्याम्पस परिसरय् दुने जनश्रमदानं दय्कातःगु थुगु विभागय् स्नातकोत्तर तगिंया अध्ययन अध्यापन विसं २०३४ सालंनिसें जूगु खः । डा. सुन्दरकृष्ण जोशीया मदिक्क कुतलं प्रारम्भय् डिग्रि बाइ डिजर्टेशनया व्यवस्था यानाः स्नातकोत्तर तगिं ब्वंकेगु ज्या जूगुली विसं २०३८ सालंनिसें नियमित ब्वंकेगु ज्या जूगु ख: । उगु इलय् नेपालभाषा केन्द्रीय विभागया थःगु हे छेँ मदुगु अवस्थाय् कवि वैकुण्ठ प्रसाद लाकौलजुं थःगु हे लाय् तयाः विभागयात छतँ जाःगु छेँ दय्काब्यूगु खः । लिपा उगु छेँय् त्रिभुवन विश्वविद्यालयं छतँ तँछायाब्यूगु खःसा उथाय्या स्थानीय विकास राज्यमन्त्री कृष्णगोपाल श्रेष्ठजुया कुतलं यल महानगरपालिकां छतँ व कवि लाकौलया म्ह्याय्मय्जुपिं डा. ईरा श्रेष्ठ व गौरी श्रेष्ठजुपिन्सं दकले च्वय् सभाहल दय्काब्यूगु खः । थौंकन्हय् प्यतँजाःगु छेँय् नेपालभाषाया स्नातकोत्तर तगिं ब्वंकेगु व त्रिवियात नेपालभाषायात कयाः माःगु नीति दय्केगु ज्या यानाः वयाच्वंगु दु ।
थुगु विभागय् नेपालभाषाया माध्यमं नेवाः समुदायया समग्र भाषा, साहित्य, समाज, अभिलेख, इतिहास, दर्शन, धर्म, संस्कृति, सभ्यता व नेवाः समुदायलिसे सम्बन्धित मेमेगु विषय नेपालभाषाया माध्यमं थुइके बीगु ल्याखं ब्वंकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । थुकथंया अध्ययन अध्यापनया नितिं नेपालभाषाया स्नातकोत्तर तगिमय् भाषा–विज्ञान, पौरस्त्य व पाश्चात्य समालोचना, नेपालभाषा साहित्य, नेपाःया इतिहास, नेवाःसभ्यता, धर्मदर्शन-प्रतिमालक्षण, अभिलेख आदि ब्वनेगु व्यवस्था यानाः नेवाः, नेपालभाषा, साहित्य व संस्कृतियात कयाः अध्ययन याय्गु अवसर नं बियाच्वंगु दु । अथे हे विभागं त्रिभुवन विश्वविद्यालयया नीतिकथं एमफिल-पिएचडी कक्षा नं न्ह्याकाः वयाच्वंगु दु । दक्ष व अनुसन्धानमुखी जनशक्ति दय्केगु ल्याखं एमफिल-पिएचडी कक्षाय् नेवाः अध्ययनअन्तर्गत भाषाविज्ञान, नेपालभाषा साहित्यया इतिहास, नेवाः समाज व संस्कृति, नेवाः अर्थराजनीति, सांस्कृतिक अध्ययन, ऐतिहासिक अध्ययन, सामाजिक शोधया दार्शनिक आधार, शोधया थासा व प्राज्ञिक लेखन थें जाःगु विषयवस्तुयात कयाः अध्ययन अध्यापन यानाः वयाच्वंगु दु । थ्व बाहेक नं नेपालभाषा केन्द्रीय विभागं क्वय् बियाकथं ज्याझ्वः यानावयाच्वंगु दु –
(क) नेवाः, नेपालभाषा, नेवाः संस्कृति, थनया थाय्बाय् व धर्म संस्कृतियात कयाः इलय्ब्यलय् राष्ट्रिय/अन्तराष्ट्रिय विद्वान्पिं पाखें न्वचू बीकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु ।
(ख) नेवाः, नेपालभाषा, संस्कृति , धर्म, सम्पदा आदिया संरक्षणया नितिं इलय्ब्यलय् गोष्ठी यानावयाच्वंगु दु ।
(ग) नेवाः, भाषा, संस्कृति, सम्पदा, लिपि, अभिलेख आदिया प्रचार प्रसार याय्गु नितिं विश्व समुदायं स्वीकार याइकथंया जर्नल पिथनेगु ज्या यानावयाच्वंगु दु ।
(घ) नेवाः, नेपालभाषा, संस्कृति, धर्म, सम्पदा, सभ्यता आदिया संरक्षणया नितिं सफू प्रकाशन यानावयाच्वंगु दु ।
(ङ) संघीय व्यवस्थाअनुसार व्यवस्था जूगु प्रदेश सरकारं स्थानीय कामकाजी भाषाया रूपय् नेपालभाषायात थाय् बीधुंकूगु थुगु इलय् स्थानीय निकाययात गुगु नं इलय् नेपाःया थीथी विषयया कानून नेपालभाषां हे दय्केमालीगु जूगुलिं थुगु विभागं थ्यंमथ्यं न्यय्गु ऐन, कानून व नियमावली अनुवाद याकेत ताःलाःगु दु ।
(च) नेपालभाषा स्नातकोत्तर (एम.ए) ब्वनीपिं ब्वँमिपिन्त भाषा, साहित्य, धर्म, संस्कृति, जाति, लिपि, अभिलेख आदि विषयलय् दक्ष जनशक्ति दय्केगु ज्या यानावयाच्वंगु दु ।
(छ) थीथी स्थानीय निकायं स्थानीय विषयया नितिं ग्वहालिया नितिं इनाप याःगुलिं थीथी स्थानीय निकाययात आवश्यक पाठ्यक्रम दय्काबीगु ज्याया लिसें माःकथं तालिम व मेमेगु ग्वहालि यानावयाच्वंगु दु ।
(ज) विभागं स्थानीय लागा दुनेया धर्म, संस्कृति, सम्पदा रक्षाया नितिं जनचेतना थनेगु व अभिलेखीकरण याय्गु ल्याखं ब्वँमिपिन्त थीथी थाय् भ्रमण यानाच्वंगु दु ।
थुकथं थीथी ज्याझ्वः यानाः न्ह्याः वयाच्वंगु नेपालभाषा केन्द्रीय विभागं विश्वय् नेवाः, नेपालभाषा, संस्कृति, इतिहास व सभ्यता न्यनेमाः, अध्ययन अनुसन्धान याइपिन्त ग्वहालि जुइमा धकाः विभागया प्रमुख सहप्रा. डा. राजनलाल जोशीया कार्यकालय् विभागया शिक्षक व कर्मचारी पासापिनिगु मदिक्क कुतलं डिजिटल पुस्तकालयया नं व्यवस्था याःगु दु । विभागया सफूकुथी दुगु भाषा, साहित्य, संस्कृति व इतिहासलगायत सफू व थीथी अनुसन्धाता, संकलक व सफूह्यमिपिन्सं बियादीगु सफूयात थौंया विद्युतीय प्रणाली हिलाः ई-लाइब्रेरी दय्केत ताःलाःगु दु । थुकिया नितिं येँ महानगरपालिकां ग्वहालि याःगु खः । येँ महानगरपालिकाया निवतर्मान प्रमुख विद्यासुन्दर शाक्यं थःगु हे कुतलं नेपाः व नेवाःया विषयवस्तु विश्वय् न्यंकेमाल धकाः बजेटया व्यवस्था व कार्यसम्पादन याय्त मदिक्क हःपाः बियाच्वनादीगु खः । अथे हे निवर्तमान येँ मपाया उपप्रमुख हरिप्रभा खड्गी श्रेष्ठजुं नं ई लाइब्रेरी नेपाःया गौरबकथं स्थापना याय्त बः बियादीम्ह खः । वय्कःपिं निम्हेसियागु ज्वःमदुगु योगदानं हे विभागं नीस्वंगु ई-लाइब्रेरी मेमेगु सफूकुथिया धलखय् ब्यागलं हे स्वरूप बी फइगु ताय्का । विशेष यानाः नेपालभाषा, नेवाःलिसें स्वापू दुगु व अध्ययन अनुसन्धान याय्त ग्वहालि जुइगु थुगु सफू डिजिटल प्रविधिमार्फत संसारया न्ह्याग्गु कुंकुलामय् च्वनाः नं गुणस्तर पाः मजुइकथं अध्ययन याय्फइ । गुलिखे सफू विभागया ब्वनेकुथी हे वयाः अध्ययन याय्गु वातावरण नं विभागं चूलाकाः बी । थ्व बाहेक विभागय् सुरक्षित सलंसः दँ न्ह्यः च्वयातःगु थ्यासफू, ब्यंसफू व ऐतिहासिक भ्वंया नं अध्ययन याइपिन्त डिजिटल सफूकुथिं लँपु चाय्का: बी ।